[Muzyka] Dzień dobry państwu nazywam się Anna
Marchlik jestem psycholożką psychoterapeutką poznawczo-behawioralną
i współzałożycielką fundacji dobra przestrzeń i niepublicznej poradni
psychologiczno-pedagogicznej dobra przestrzeń w Ursusie opowiem państwu
dzisiaj przez mniej więcej pół godziny tyle mamy
czasu o zaburzeniach zachowań społecznych u dzieci i młodzieży
No właśnie co to w ogóle znaczy proszę państwa o zaburzenia zachowań czy każde
trudne zachowanie dziecka jest zaburzeniem zachowania
tutaj jest jest tak że zaburzenia zachowania
rozumiane w takim potocznym znaczeniu znaczą trochę coś innego niż zaburzenia
zachowania rozumianej jako termin diagnostyczny z
zakresu Psychiatrii i psychologii zdrowia psychicznego od potocznie
rozumianym terminem zaburzeń zachowania kryje się kilka kryteri diagnostycznych
[Muzyka] jest to przede wszystkim agresja
ADHD zaburzenia opozycyjno-buntownicze i zaburzenia
zachowania jako kryterium diagnostyczne a nie jako potocznie
potocznie rozumiane trudne zachowania u dzieci
zaczniemy od zaburzeń agresywnych od agresji
na potrzeby dzisiejszego wykładu tutaj przyjmę
definicję agresji pochodzącą z treningu zastępowania
agresji goldsteina Natomiast
w literaturze tych definicji jest pewnie sporo są takie definicje które zrównują
agresję z przemocą tutaj będziemy na potrzeby tego wykładu będę mówić o
agresji jako w formie zachowania zachowania które może być przemocowe ale
nie musi agresję proszę państwa to każde
zamierzone działanie w formie otwartej lub symbolicznej które ma na celu
wyrządzenie komuś lub czemuś szkody straty bólu
przemoc z kolei jest intencjonalnym działaniem lub zaniechaniem działania
o przemocy Mówimy wtedy kiedy jedna osoba ma wyraźną przewagę nad drugą
oraz kiedy działanie lub zaniechanie działania jednej osoby narusza prawa i
dobra osobiste drugiej osoby Po wyniku powyższej sekwencji zdarzeń
osoba wobec której stosowana jest przemoc doznaje cierpienia i szkód
to co odróżnia przemoc od agresji to fakt że Przemoc jest
wyrazem agresji oczywiście tak jak mówiłam na początku ale Przemoc jest
zachowaniem jest działaniem które trwa dłużej jest działaniem świadomym i
zaplanowanym czyli ze świadomą intencją wyrządzenia szkody jest skierowa jest
działaniem skierowanym do konkretnej osoby lub do konkretnych osób i zakłada
wykorzystanie przewagi sił to jest bardzo bardzo ważny wyróżnik tak
przewaga sił w sytuacji kiedy tej przewagi sił nie ma mówimy o
zachowaniach agresywnych które nie muszą być zachowaniami przemocowymi Jeśli dla
przykładu dwóch chłopaków nie wiem w klasach 1-3 się poszarpie na przerwie i
nie ma między nimi zdecydowanej przewagi możemy tutaj mówić o problemie z
regulacją emocji u tych chłopców możemy mówić o problemie z agresywnym
zachowaniem natomiast nie musi to być przemoc Natomiast w sytuacji
interakcji na przykład dziecka i rodzica gdzie rodzic ma przewagę nad dzieckiem wtedy takie działania które działania agresywne wobec dziecka mają
zazwyczaj charakter przemocowy Skąd się bierze agresja agresja może być
zachowaniem wyuczonym poprzez modelowanie czy poprzez kary i
nagrody jeśli w środowisku w rodzinie pochodzenia dziecka
agresją Agresja jest formą komunikacji agresja się zdarza Zdarza się przemoc
tak wtedy dziecko ma zamodelowane za modelowany taki właśnie sposób na
przykład rozwiązywania konfliktów czy radzenia sobie czy
wyrażania trudnych dla niego emocji mówiąc o karach i nagrodach w niektórych
środowiskach zachowania agresywne dziecka są niestety
wzmacniane pozytywnie poprzez nagrody są nagradzane tak dziecko nie wiem które
pobije kolegę w domu jest pochwalone że sobie świetnie poradziło w jakiejś
sytuacji konfliktowej jeśli mamy jeśli takie zachowanie się powtarzają dziecko
uczy się że to jest bardzo dobra i akceptowalna w
jego rodzinie forma działania
Możemy też mówić o agresji frustracyjnej czyli o takiej sytuacji kiedy agresja
pojawia się w wyniku niezaspokojenia jakiejś potrzeby
nie tylko u dzieci również o dorosłych być może państwo doświadczyliście
takiego stanu na przykład głód Czy brak snu czy niewyspanie może być taką
sytuacją kiedy agresja się pojawia bo
dochodzi do reakcji stresowej w naszym organizmie jeśli nie potrafimy w inny
sposób sobie poradzić ze stresem w inny sposób uregulować emocji to również
dorosłym osobom zdarza się zachować agresywnie ale u dzieci Jest to
szczególnie widoczne możemy mówić również o agresji
instrumentalnej czyli takiej agresji która jest
działaniem ukierunkowanym na osiągnięcie konkretnego celu
Możemy również mówić o agresji afektywnej czyli
taka agresja która ma na celu sprawienie komuś przykrości i bólu ale też agresja
efektywna działanie w afekcie tak na skutek
przeżywania bardzo silnych emocji agresja
bardzo często wiąże się z nadmierną impulsywnością
czyli z takim czynnikiem który jest czynnikiem biologicznym który często
wynika nie tylko z modelowania nie tylko z wyuczonego
sposobu radzenia sobie ale po prostu z naszej biologii z temperamentu
osoby spokojne zazwyczaj działają w taki sposób że jak się pojawia jakiś pomysł
pojawia się bodziec następuje zatrzymanie Często są to ułamki sekund
ocena poznawcza sytuacji i dopiero osoba podejmuje decyzję w jaki sposób się
zachować osoba impulsywna to Osoba u której nie
ma właśnie tej tego momentu zatrzymania nie ma tego stop to osoba która na
poziomie biologicznym ma problem z hamowaniem tak czyli u
takiej osoby zazwyczaj jest taka krótka ścieżka działania pomysł brak hamowania
czyli brak tego stopu o którym mówiliśmy i natychmiast realizację bez często
refleksji zatrzymania się i oceny czy dane zachowanie jest zachowaniem
adekwatnym do tej sytuacji czy nie jeśli chodzi o jeszcze więcej o
przyczyny zachowań agresywnych tutaj troszeczkę rozszerza ten temat to możemy
tutaj mówić o predyspozycjach fizjologicznych czyli właśnie o cechach
temperamentalnych wynika i wynikającego
z temperamentu nadmiernego pobudzenia układu nerwowego wysokiej reaktywności
ale tutaj również takim czynnikiem może być płeć u
chłopców zazwyczaj zachowań agresywnych jest więcej często te zachowania
przyjmują formę zachowań przemocowych możemy tutaj mówić o cechach
psychologicznych i tutaj w tej grupie przyczyn mamy
takie czynniki związane z samokontrolom i czynniki związane z umiejętnościami
prospołecznymi czyli z takimi umiejętnościami które których dziecko
uczy się w procesie wychowania w procesie socjalizacji i które dotyczą
umiejętności zachowania się w różnych sytuacjach społecznych zachowanie się
takiego które jest które mieści się w normach społecznych które jest
akceptowalne społecznie kolejną przyczyną zachowań agresywnych
mogą być tak zwane cechy ofiary i tutaj znowu
dużą rolę odgrywa płeć odgrywa
wielkość czy zachowanie w czasie przestępstwa dużą rolę odgrywa środowisko
interpersonalne i tutaj może to być rodzina tak jak już państwu wcześniej
powiedziałam jeśli rodzina wzmacnia zachowania agresywne albo modeluje taki
rodzaj radzenia sobie w sytuacjach społecznych
tak wówczas dziecko w naturalny sposób powiela te zachowania ale jeśli mówimy o
środowisku interpersonalnym o tym środowisku zewnętrznym duży wpływ mają
również rówieśnicy szczególnie w okresie
dojrzewania kiedy ta grupa rówieśnicza jest bardzo ważnym punktem odniesienia
dla dziecka mogą to być również firmy gry komputerowe
coraz więcej mówi się na temat negatywnego wpływu właśnie na
rozwój zachowań agresywnych przez to że dzieci dzieci młodzież No
faktycznie w tym świecie wirtualnym bardzo często żyją
kolejną przyczyną zachowań agresywnych może być również bezpośrednie środowisko
fizyczne i to są
warunki zewnętrzne takie jak temperatura hałas
zbyt duża ilość bodźców czyli na przykład urządzenie pomieszczenia w taki
sposób że jest dużo elementów czyli wszystkie te warunki które mogą
spowodować przebodźcowanie
u dziecka i wówczas te zachowania agresywne występują jako forma
poradzenia sobie z sytuacją to co jest również ważne to dostępność
środków agresji czyli dostępność broni dostępność niebezpiecznych narzędzi na pewno państwo być może część państwa
słyszała o strzelaninach w Stanach Zjednoczonych
tak tych Stanach Gdzie jest powszechny dostęp do broni
takich sytuacji się zdarzają bo po prostu Ta broń jest dostępna
to co może również sprzyjać zachowaniom agresywnym to są wszelkiego rodzaju
substancje psychoaktywne narkotyki alkohol czyli te substancje które
powodują rozhamowanie brak hamowania które mogą wpływać na
zwiększenie impulsywności ale też które
utrudniają prawidłową ocenę sytuacji i dokonanie
adekwatnej i podjęcie decyzji o adekwatnym do sytuacji zachowaniu
i kolejna ważna rzecz to kontekst kulturowy i po prostu tradycje
wynikające z różnic kulturowych jeśli chodzi o wyraz agresji agresja
może być wyrażana w agresja może być agresją fizyczną wyrażano bezpośrednio
poprzez bicie kopanie plucie wymuszenie
pieniędzy czy niszczenie własności ale agresja fizyczna może mieć również
formy pośrednie i Tutaj mówimy przede wszystkim o takim działaniu które polega
na włączaniu innych osób do atakowania ofiary atakowania fizycznego w różny
sposób agresja może przybierać również formy słowne i tutaj również mamy to
rozgraniczenie na formy słowne bezpośrednie czy bezpośrednie działanie
agresora i tutaj to oczywiście wyzywanie przezywanie
ośmieszanie obrażanie czy grożenie i może mieć również formę słowną
bezpośrednio i tutaj podobnie i tutaj podobnie jak fizycznej to forma
pośrednia zakłada namawianie innych osób do wyzywania grożenia czy wyśmiewania
ofiary Ale też taką formą pośrednią jest rozpowszechnianie plotek na temat ofiary
i tutaj znowu no liczne Liczne doniesienia o plotkach o
hejcie którego doświadczają dzieci doświadcza młodzież na przykład w
internecie niejednokrotnie te sytuacje No niestety
zakończyły się czy próbami samobójczymi czy samobójstwem dzieci które nie
potrafiły poradzić sobie z tak nasiloną formą
agresji i przemocy agresja może mieć również formę zachowań
niewerbalnych zachowania niewerbalne bezpośrednie to
takie zachowania jak grożenie pięścią pokazywanie nieprzyzwoitych
gestów czy chowanie rzeczy i tutaj też możemy mieć zachowania
niewerbalne o średnie czyli rozmyślne wykluczenie z grupy rówieśniczej czy
podejmowanie działań izolujących ofiarę od grupy rówieśniczej
agresja może mieć również formę autoagresji
zachowania autoagresywne to mogą być zachowania parasamobójcze to mogą to
mogą być zachowania związane z cięciem czy innym sposobem zadawania sobie bólu
uszkodzenia swojego ciała ale w przypadku nastolatków zachowania
autoagresywne to również
mogą być substancje psychoaktywne spożywane bez bez kontroli
Czy spożywany w taki sposób który jest zagrażający dla życia lub zdrowia
nastolatka [Muzyka]
i tyle Na temat na temat agresji i kolejnym
grupą zachowań zaburzeń zachowania to są zachowania eksternalizacyjne czyli takie
zachowania które są słabo kontrolowane zachowania eksternalizacyjne no przede
wszystkim przeciwstawianie się opór wobec otoczenia impulsywność
destruktywność przejawy agresji ale również antyspołeczne cechy
osobowości źródłowym czynnikiem tych wszystkich
przejawów zaburzeń zachowań eksternalizacyjnych jest słaba
kontrola która oznacza rzutowanie na zewnątrz przeżywanych problemów
mówiąc o zachowaniach eksternalizacyjnych mówimy o
trzech zaburzeniach o ADHD czyli zespole hiperkinetycznym o Odd czyli
zaburzeniach opozycyjno-buntowniczych i o CD pod tym
skrótem mamy zaburzenia zachowania rozumiane jako kryterium diagnostyczne zaczniemy od ADHD
dosyć częsta diagnoza to co ważne proszę państwa obraz kliniczny ADHD może być
różny w zależności od wieku dziecka czy nastolatka w wieku u dzieci w wieku
przedszkolnym ADHD
Często przejawia się tym że dziecko jest bardzo aktywne zawsze w ruchu rozrzuca
zabawki inne przedmioty bawi się taki destrukcyjny sposób czyli niszczy
niszczy zabawki jest często wyzywające hałaśliwe przerywa innym
dziecko z ADHD w wieku przedszkolnym również częste napady złości
jest takim dzieckiem którego wszędzie wszędzie jest pełno jest ciekawskie ale
również ponieważ dzieci z ADHD No właśnie nie
mają tego hamowania to są często dzieci które w tym wieku przedszkolnym niczego
się nie boją Co powoduje że często narażają się same czy są narażone na
niebezpieczeństwa dzieci z ADHD nie słuchają rodziców nie słuchają często
pani w przedszkolu nie chcą współpracować
jeśli chodzi o dzieci w wieku szkolnym Tutaj mówimy o tym gdzie o tym wieku
wczesnoszkolnym do do momentu wejścia dziecka w okresie dolescencji w okresu
dojrzewania tutaj dzieci
zachowania dzieci z diagnozą ADHD również są wokół
nadpobudliwość ruchowej braku koncentracji uwagi przede wszystkim
dzieci nie słuchają nie uważają bardzo łatwo rozpraszają się
trudno im jest często Trudno im jest wytrzymać i na przykład
wysłuchać pytanie do końca to są dzieci które odpowiadają zanim
nauczyciel skończy pytanie dzieci które odpowiadają nawet wtedy gdy
nie są pytania to są dzieci które przeszkadzają często
innym przerywają innym wtrącają się do zabawy do rozmowy trudno jest im
usiedzieć w miejscu to są dzieci które często nie mogą
doczekać swojej kolejki w grach i zabawach mogą przejawiać
agresję mogą mieć trudność wykonywaniu zadań domowych ponieważ trudno jest im
koncentrować się na zadania które nie są dla nich ciekawe które są monotonne
jednostajne ale też ponieważ trudno jest im
koncentrować uwagę Często popełniają błędy często wykonują zadania w sposób
niestaranny dzieci z ADHD również mają problem z
organizacją swojej pracy i czasu takie funkcjonowanie często skutkuje
słabymi wynikami w nauce niską samooceną również trudnością w kontaktach z grupą
rówieśniczą [Muzyka]
adolescenci młodzież u osób w tym wieku
często ADHD nie jest już tak uzewnętrznione jako
tych dzieci młodszych bardzo często ADHD przejawia się takim
poczuciem wewnętrznego Niepokoju często frustracją ale również niską samooceną
tendencją do prokrastynacji czyli do odkładania zadań na później
dezorganizacją chaosem podczas nauki globalnymi trudnościami w nauce i przez
to licznymi zaległościami w nauce to są również ważne młodzież z ADHD ma często
trudność w nieumiejętność samodzielnej pracy
ma zazwyczaj słabe kontakty z grupą rówieśniczą ale ADHD może również
prowadzić do Ryzyk ownych zachowań Do braku dbałości o własne bezpieczeństwo
co może skutkować licznymi zranieniami czy wypadkami może również prowadzić do
konfliktów z prawem i może skutkować brakiem motywacji do poprawy czy do
zmiany swojego zachowania typowe problemy w ADHD spowodowane są
przez nadmierną ruchliwość dzieci z ADHD właśnie są hałaśliwe
znacznie głośniejsze od swoich rówieśników
biegają na przerwie ponieważ muszą rozładować swój niepokój ruchowy często
się wiercą w ławce chodzą po klasie może to przeszkadzać w skupieniu się innym
dzieciom u starszych dzieci i nastolatków Ta
nadruchliwość może ograniczyć się do wiercenia kręcenia się na krześle albo
do rysowania obgryzania długopisu czy tylko do poczucia wewnętrznego Niepokoju
takiego wewnętrznego rozedrgania co bardzo charakterystyczne aktywność
dziecka nadpobudliwego zwykle jest dość chaotyczna często nie służy określonemu
celowi często słu ży po prostu rozładowaniu napięcia Prace nadruchliwością można porównać do
regulacji rzeki nie można postawić jej tamę która na zawsze zapobiegnie
płynięciu wody do morza można Natomiast budować Wały przeciwpowodziowe zbiorniki
retencyjne i tym podobne budowle nie można rzeki zatrzymać ale można uczynić
jak najbardziej bezpieczną i jak najbardziej przewidywalną
podstawą pracy z dzieckiem z ADHD podstawą pracy
z nadruchliwością i jest proszę państwa zaakceptowanie tego że dziecko musi się
ruszać i stworzenie takiej sytuacji w której ta jego nadruchliwość to Jego
ciągłe chodzenie wiercenie się nie będzie przeszkadzało funkcjonowaniu
otoczenia typowe problemy u dzieci z ADHD
spowodowane przez nadmierną impulsywność to przede wszystkim
przerywanie nie czekanie na swoją kolej Nie czekanie aż nauczyciel czy inne
osoba zakończy zadawanie pytania Czy dawanie polecenia
często dzieci właśnie formują odpowiedzi zanim w ogóle pytanie zostanie zadane Jeśli mówimy o impulsywności ona wpływa
na często na pojawienie się kłopotów z działaniem w grupie
to co również ważne z powodu swojej impulsywności
dziecko czy młody człowiek nie przewiduje konsekwencji działania może
zatem łatwo ulec wypadkowi co ważne proszę państwa dziecko z ADHD
łatwo podpuścić Często staje się kozłem ofiarnym lub błaznem klasowym
[Muzyka] kolejny
ważny obszar problematyczny u dzieci z ADHD to kłopoty z koncentracją
dzieci z ADHD bez ciągłego przypominania często zapominają co mają robić
popełniają błędy z nieuwagi przez to ich oceny zazwyczaj są gorsze niż oceny
rówieśników które nie mają diagnoza ADHD często te dzieci tak jak już mówiłam
wcześniej Mają olbrzymie kłopoty z samodzielnym wykonaniem złożonych
poleceń często mają trudność w przeczytaniu
nawet zadania do końca mają trudność w utrzymaniu skupienia uwagi w czasie
czytania trudnego czy nudnego tekstu Czy trudność w ogóle w utrzymaniu uwagi w
czasie nie tylko czytania ale w ogóle wykonywania działań które są trudne
nudne i jednostajne dzieci z ADHD mają to przeoczania istotnych szczegółów
czytają bez zrozumienia często zapominają o czym czytają i muszą
ponownie rozpoczynać czytanie danego tekstu mają
problem z planowaniem i rozplanowaniem prac pisemnych przez trudności w utrzymaniu uwagi
dzieci mogą mieć również problem z konstruowaniem dłuższych wypowiedzi
pisemnych starają się napisać zadaną pracę jak
najszybciej w jak najmniejszej ilości słów mogą robić błędy z powodu nie
zwracania uwagi na znaki działań czy na znaki dziesiętne
i mają trudność w wykonaniu wszystkich kolejnych kroków potrzebnych do
rozwiązania na przykład zadania z treścią
to co ważne proszę państwa ADHD może być gruntem do rozwoju poważnych zaburzeń
zachowania ADHD które pojawia się jest zdiagnozowane zazwyczaj we wczesnym
dzieciństwie może przekształcić się czy może spowodować
wystąpienie zaburzeń opozycyjno-buntowniczych
z kolei zaburzenia wystąpienie zaburzeń opozycyjno-buntowniczych może być
prognostykiem do występ pory do wystąpienia zaburzeń zachowania a w
efekcie u osoby dorosłej czy u osoby pełnoletniej do wystąpienia zaburzenia
osobowości zaburzenia osobowości antyspołecznej
to co ważne pół prawie 91 procent populacji Diagnoza jest pozytywna
szczególnie nie tylko Jest to związane z
uwarunkowaniami [Muzyka]
z różnicami indywidualnymi z uwarunkowaniami biologicznymi ale
również z tym Czy dziecko jest objęte opieką terapią i czy
rodzice czy system rodzinny również w tej terapii uczestniczym
jeśli chodzi o zaburzenia zachowania w ujęciu
w ujęciu klasyfikacji diagnostycznej w dsm5 mamy dwa zaburzenia dwa rozpoznania
i są to zaburzenia opozycyjno-buntownicze i zaburzenia
zachowania zaburzenia
opozycyjno-buntownicze to utrwalony wzorzec polegający na występowaniu
zachowań negatywistycznych wrogich buntowniczych prowokacyjnych czy
niszczycielskich które wykraczają poza normę zachowania dla
danego wieku i dla danego kontekstu społeczno-kulturowego to co ważne przy zaburzeniach
opozycyjno-buntowniczych nie występują poważniejsze naruszenia praw innych osób
jak w przypadku poważnych zaburzeń zachowania dzieci z tymi zaburzeniami są skłonne
często do nadmiernej złości i dochowania urazy łatwego reagowania zdenerwowaniem
wobec innych osób ale też mają tendencję do aktywnego
przeciwstawiania się prośbom i normą dorosłych dzieci z zaburzeniami
opozycyjno-buntowniczymi łatwo tracą panowanie nad sobą
często ich bunt ma charakter prowokacyjny mogą przejawiać nadmierną
szorstkość niechęć do współpracy oraz opór wobec autorytetów Takie zachowania
często najlepiej są widoczne w kontaktach z dorosłymi lub z
rówieśnikami które dziecko dobrze znam a co za tym idzie Często mogą być
niedostrzegalne czy przeoczone w trakcie wywiadu Klinicznego Dlatego tak ważne
jest zaangażowanie również przy robieniu diagnostyki rodziny dziecka kolejnym
zaburzeniem to już poważne zaburzenia zachowania
i zaburzenia zachowania nie są oczywiście częstym zaburzeniem dziecko z
zaburzeniami opozycyjno-buntowniczymi nie musi rozwinąć zaburzeń zachowania to
Co charakteryzuje zaburzenia zachowania jako kryterium diagnostyczne to agresja
wobec ludzi i zwierząt znęcanie się rozpoczynanie bójek również używanie
broni bycie okrutnym fizycznie wobec ludzi i
zwierząt kradzieże zmuszanie do aktywności seksualnej niszczenie
własności osoby z tym zaburzeniem często kłamią W
celu uniknięcia korzyści lub uniknięcia odpowiedzialności w manipulują to co ważne proszę państwa
poważne zaburzenia zachowania czyli te zaburzenia które już które są kryterium
diagnostycznym występuje tutaj łamanie norm
oraz łamanie norm społecznych A często
również łamanie przepisów prawa jeśli Takie zachowania utrzymują się po 18
roku życia należy się zastanowić czy osoba nie spełnia kryteriów
anty społecznego zaburzenia osobowości to co jeszcze tak na szybko pokrótce w
leczeniu zaburzeń zachowania u dzieci mówimy tutaj już o wszystkich
zaburzeniach czyli o takim potocznym rozumieniu
z zaburzeń zachowania społecznego Leczenie polega nie tylko na leczeniu
dziecka ale na zaangażowaniu całego otoczenia rodziców często nauczycieli
psychologów Pedagogów ma formę warsztatów dla rodziców często również
leczenia farmakologicznego dziecka mogą to być warsztaty trening zastępowania
agresji terapie indywidualne lub grupowe
to najważniejsze ważne tutaj tak jak powiedziałam Jest zaangażowanie w
leczenie nie tylko dziecka ale całego systemu rodzinnego
to wszystko proszę państwa w tym krótkim wykładzie na temat zaburzeń zachowania
Bardzo dziękuję za uwagę gdybyście mieli państwo
dodatkowe pytania zapraszam do kontaktu ze mną przez Fundację dobra przestrzeń
dziękuję [Muzyka] [Muzyka] [Muzyka]
